Kuzey Amerika kıtasının derinliklerinde, Dünya’nın kabuğunun alt kısmı gezegenin içlerine doğru damlıyor.
Burada, erimiş kaya kütleleri Dünya’nın üst mantosunda birikerek sonunda yeterli kütleye ulaşıyor ve yavaş, kademeli bir süreç içinde daha derinlere doğru çöküyor. Yapılan sismik gözlemler, bu bölgedeki litosferin inceldiğini göstererek bu süreci açığa çıkardı.
Ancak endişelenmeye gerek yok. Yeni keşfedilmiş olsa da litosferik damlama, Dünya’nın başka bölgelerinde de görülen bir olay. Fakat bu keşif, gezegenimizin dinamik ve kendine özgü jeolojik süreçlerine dair yeni bir pencere açıyor.
KITALARIN OLUŞUMUNU GÖZLER ÖNÜNE SERİYOR
"Bir gezegenin uzun vadede nasıl evrildiğini anlamak istiyorsak bu tür olaylar önemlidir," diyor Texas Üniversitesi’nden jeofizikçi Thorsten Becker sözlerine şu şekilde devam ediyor:
"Kıtaları nasıl oluşturduğumuzu, nasıl parçaladığımızı ve nasıl geri dönüştürdüğümüzü anlamamıza yardımcı oluyor."
Buradaki litosfer türü, "kraton" olarak bilinen, büyük ve oldukça kararlı bir Dünya kabuğu bölümüdür. Kratonlar, uzun jeolojik zaman dilimleri boyunca büyük değişiklikler geçirmemiş bölgeler olarak bilinir. Bu nedenle, kıtaların oluşumunun merkezinde yer aldıkları düşünülüyor. Günümüzde, yerkabuğunun altında yaklaşık 35 kraton bulunduğu biliniyor.
LİTOSFERİK DAMLAMA NASIL GERÇEKLEŞİYOR?
Litosferik damlama, Dünya’nın kaya kabuğunun alt kısmı belirli bir sıcaklığa ulaştığında meydana gelir. Kaya eridikçe bir damla oluşmaya başlar ve sonunda yeterince ağırlaşarak kopar ve gezegenin daha derin katmanlarına doğru düşer. Bu süreç, tıpkı bir zift damlası deneyine benzetilebilir, ancak çok daha aşırı bir versiyonudur.
Bazı bölgelerde, örneğin And Dağları ve Türkiye’nin Anadolu Platosu’nda, bu süreç, gezegenin yüzeyinde kırışıklıklar oluşturarak yer altında neler olup bittiğini açığa çıkarabilir. Ancak bu araştırmada, Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nden (araştırmayı yaparken Texas Üniversitesi’nde bulunan) sismolog Junlin Hua liderliğindeki bir ekip, Dünya’nın kabuğunun altındaki hareketleri sismik veriler aracılığıyla ortaya çıkardı.
NELER YAŞANDIĞI İNCELENİYOR
Araştırmacılar, EarthScope Konsorsiyumu tarafından toplanan sismik verileri kullanarak Dünya’nın kabuğunun tomografik haritasını çıkaran bir bilgisayar modeli oluşturdu. Bu yöntem, kabuğun en kalın ve en ince olduğu yerleri, yoğunluk farklarını gözler önüne seriyor.
Becker konuya ilişkin olarak, "Bu tam dalga formu yöntemi sayesinde, derin manto ile daha sığ litosfer arasındaki o önemli bölgeyi daha iyi temsil edebiliyoruz. Bu bölgeden, litosferde neler olup bittiğine dair ipuçları elde edebiliriz" ifadelerini kullandı.
