Yaklaşık 3.000 yıl önce zirvede olan Mezopotamya’nın efsanevi şehri Babil, sadece ihtişamıyla değil, aynı zamanda halkının yüksek okuryazarlık düzeyiyle de dikkat çekiyordu. Şehrin kuzeyindeki Sippar Kütüphanesi’nde bulunan çivi yazılı tabletlerde bugün bile antik dünyanın izleri sürülebiliyor.
Bu izlerin peşinden giden Bağdat Üniversitesi’nden Asurolog Anmar Fadhil ve Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi’nden Enrique Jiménez, Babil’e övgü içeren 250 satırlık kayıp bir ilahiyi yeniden gün yüzüne çıkardı.
YILLAR ALACAK ÇALIŞMA, YAPAY ZEKÂ İLE AYNI ANDA GERÇEKLEŞTİ
Araştırmacılar, farklı tabletlere dağılmış metin parçalarını karşılaştırarak antik Babil’e yazılmış bu ilahiyi yeniden birleştirdi. Jiménez, "Daha önce onlarca yıl sürecek bir işi, dijitalleştirme ve yapay zekâ destekli platformumuz sayesinde çok daha kısa sürede tamamladık," dedi.
İlahinin parçaları, MÖ 7. yüzyıldan MÖ 2. ya da 1. yüzyıla kadar tarihlenen 20 farklı kil tablette bulundu. Yapay zekâ destekli analizle, daha önce eksik olan kısımlar bile tamamlanabildi. Hatta araştırmacılar, bu metnin 30 farklı tablette daha tekrarlandığını keşfetti.
BABİL’İN DOĞASI VE KADINLARI ANLATILIYOR
Jiménez, "Bu ilahi Babil’in tüm görkemiyle tasvir edildiği ve halkının yaşamına dair ipuçları verdiği için büyüleyici. Yazar, şehirdeki binaları, Fırat Nehri’nin baharı getirişini ve tarlaları nasıl yeşerttiğini anlatıyor," diyerek metnin önemini vurguladı.
İlahi, Mezopotamya edebiyatında pek rastlanmayan doğa betimlemelerine yer veriyor. Ayrıca, Babil toplumunda kadınların özellikle rahibe sınıflarındaki (ugbakkātu, nadâtu, qašdātu) rolleri hakkında da değerli bilgiler sunuyor.
Fadhil ve Jiménez, kadınlara biçilen ideal niteliklerin sadakat ve ölçülülük olduğunu, buna karşılık erkeklerin zayıfları koruyan aktif rollerle yüceltildiğini belirtiyor.
ANTİK DÖNEMİN KLASİĞİ MİYDİ?
Aynı ilahinin farklı tabletlerde defalarca yazılmış olması, bu metnin antik Babil'de oldukça popüler olduğunu gösteriyor. Jiménez’e göre bu, bir dönem öğrencilerin okullarda ezberlediği bir "klasik metin" olabilir.
