Asrılar boyu dünyaya huzur ve barışı getiren Osmanlı İmparatorluğu askeri güçle yıkamayan devletler türlü türlü oyunlar oynayarak içten yıkmaya çalışmıştır. Bu hadiselerden bir tanesi de 31 Mart Vak’asıdır. 31 Mart Vak’ası diye tarihe geçen bu olayda İngiliz Gizli Servisi’nin örgütlediği kişiler Osmanlı yönetime karşı büyük kitlesel bir isyan başlatmıştı. Peki, 31 Mart Vak’ası nedir? Otuz Bir Mart günü neler oldu? İşte tarihi önemi…

31 MART VAK’ASI NEDİR? OTUZ BİR MART GÜNÜ NELER OLDU? İŞTE TARİHİ ÖNEMİ…

Toplamda 14 yıllık bir parlamenter meclis düzenine geçen Osmanlı Devleti, bu süreçte Balkan savaşlarını atlatmış ve I. Dünya Savaşına kadar uzanacak bir parçalanma sürecini yaşamıştır. 24 Temmuz 1908 yılında başlayan II. Meşrutiyet dönemiyle birlikte II. Abdülhamit Han tahtta kalmaya devam etmiştir.

Ülkenin Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan şeklinde iki başlı bir yönetimle karşılaştığı bu dönemde halk, İttihat ve Terakki Partisinden hiçte hoşnut değildi. II. Meşrutiyet döneminin getirdiği özgürlük ortamında bazı gazeteler hükümete karşı muhalif yayınlar basmakla meşguldü. Kendilerini “Jön Türkler” olarak nitelendiren aydın grup, meşrutiyetin ilanında ve uygulanmasında Osmanlı Devlet erkanı üzerinde büyük baskılar kurmuştur. Bu sırada Derviş Vahdeti adı verilen birinin yönettiği Volkan Gazetesi ve İttihad-ı Muhammedi Fırkası dinin elden gittiğini ileri sürerek şeriat çağrıları yapmaya başlamışlardı.

İttihat ve Terakki Partisi, İngilizlerin desteklediği Manastır kolu ve Almanların desteklediği Selanik kolu arasında muhalif düşünceler belirtmekteydi. Özellikle bulunduğu konum itibariyle stratejik önem taşıyan Osmanlı Devleti’nin Almanya’ya yakınlaşması İngilizleri rahatsız etmekteydi. İngilizler, bu dönemden sonra muhalif hareketleri destekleyerek halkı isyana teşvik etmiştir.

Olaylar hakkında gerek bizzat görgü tanıklarının yazıları ve hâtıratları gerekse dönemin diğer kaynakları değerlendirildiğinde ayaklanmaya pek çok sebebin yol açmış olduğu ortaya çıkar.

Genel olarak bunlar orduda baş gösteren aşırı siyasallaşma, subaylar arasında yaşanan alaylı-mektepli çatışması ve alaylıların tasfiye edilmesi, II. Abdülhamid döneminin kadrolarının eski imtiyaz ve itibarlarını kaybetmeleri, bürokraside geniş çaplı bir tensîkat ve tasfiyeye gidilerek İttihatçılar’ın kendi kadrolarını iş başına getirmeleri, ilmiye mensuplarının tayin ve terfilerinde imtihan usulünün gündeme getirilmesi, İttihat ve Terakkî ile Ahrar Fırkası mensuplarının iktidarı ele geçirme mücadeleleri, İttihatçılar’ın, muhaliflerine hayat hakkı tanımayan baskıcı davranışları ve suikastlar, İttihatçılar’ın kozmopolit yapıları, masonlukla suçlanmaları ve dine ve dinî geleneğe karşı tavırlarından duyulan rahatsızlıklar gibi gelişmelerdir.

Ancak olayları planlayan ve isyanı başlatanların kimler olduğu sorusu henüz tam olarak açıklığa kavuşmamıştır. İngilizlerin rolünün bulunduğuna dair bazı hâtırattaki iddialara karşılık olaylar sırasında İstanbul’daki İngiliz büyükelçilik mensuplarından Londra’ya gönderilen raporlar bunu desteklememektedir.

İSYANA GİDEN YOL

Cemiyet ile ters düşen memurların görevlerinden uzaklaştırılmaları, cemiyete girdiğini ispat için yemin etmeyenlerin tutuklanması, farklı siyasi oluşumlara hayat tanınmaması huzursuzluk nedeniydi. İttihat Terakki’yi ve hükümeti eleştiren gazetelere hatta bu gazeteleri satan bayilere baskı yapılması, isyan ortamını doğuran uygulamalardandı.

İRTİCAİ FAALİYET

Bu ortamda meşrutiyetin ilanından birkaç ay sonra İstanbul’da irtica yanlısı birtakım küçük ayaklanmalar meydana geldi, ancak kısa sürede bastırıldı.7 Ekim 1908’de Fatih Camisi’nde Kör Ali ve İsmail Hakkı adlarında iki hocanın arkasına takılan halkın, Yıldız Sarayı’na kadar gidip meşrutiyet aleyhine gösteri yapmaları bu isyanlardandır.

HAREKET ORDUSU İSYANI BASTIRDI

Selanik’te bulunan Üçüncü ve Edirne’de bulunan İkinci Ordulara mensup askerlerin oluşturdukları isyan, Rumeli halkının gönüllü katıldığı Hareket Ordusu’nun İstanbul’a gelmesi ile bastırıldı.

ABDÜLHAMİD TAHTTAN İNDİRİLDİ

Üç gün süren çarpışmaların ardından sıkıyönetim ilan edildi padişah II. Abdülhamid tahttan indirilip yerine V. Mehmed Reşad tahta çıktı.

Editör: TE Bilisim