Doğal yaşam belgesellerinde sıkça gördüğümüz bir sahne vardır: Yırtıcı hayvan saldırır, av bir anda kıpırtısız kalır, sanki ölmüş gibi… Bu “ölü taklidi” olarak da bilinen tonik immobilite tepkisi birçok hayvanda hayatta kalma stratejisi olarak işlev görüyor. Ancak köpekbalıklarında görülen bu davranışın ardında başka bir hikâye olabilir.
Yeni bir araştırmada bilim insanları, köpekbalıkları, vatozlar ve akrabaları olan hayalet balıklar dahil 13 deniz canlısını inceledi. Hayvanlar su altında yavaşça ters çevrildiğinde, 7 türün hareketsiz kaldığı; 6 türde ise bu tepkinin gözlemlenmediği görüldü. Bu farklılık, evrimsel süreçte bazı türlerin bu davranışı kaybettiğini ortaya koyuyor.
Tonik immobilite için üç ana teori öne sürülüyor:
-
Yırtıcılardan korunma refleksi
-
Üreme sürecine yardımcı olma
-
Aşırı uyarı karşısında geçici kapanma
Ancak yeni çalışma, bu teorileri desteklemiyor. Özellikle orcaların köpekbalıklarını ters çevirerek bu donma tepkisini kendi lehlerine kullanıp avlandıkları biliniyor. Bu da davranışın her zaman koruyucu olmadığına işaret ediyor.
Araştırmacılar, bu tepkinin köpekbalıklarının atalarında var olan eski bir davranış – yani evrimsel bir kalıntı – olabileceğini öne sürüyor. Zamanla bazı türlerde bu özellik ortadan kalkarken, bazıları için de zararsız olduğu için devam etmiş olabilir.
Kısacası, köpekbalıklarının "ölü taklidi" yapması akıllıca bir stratejiden çok, geçmişten miras kalmış bir refleks olabilir. Bu da doğadaki her davranışın mutlaka işlevsel olmadığına dair önemli bir hatırlatma. Bazen bir kas hafızası, milyonlarca yıl öncesinden bugüne taşınabiliyor.
