Dünya, 5 Ağustos 2025’te dönüşünü normalden 1,33 milisaniye daha kısa sürede tamamlayarak yılın en kısa günlerinden birine sahne oldu. Bu durum, gün uzunluğunu 86.399,99867 saniyeye indiriyor. Peki bu küçücük fark nasıl tespit edilebiliyor?
Bilim insanları, son derece hassas atom saatleri ve yıldızlara göre yapılan astronomik ölçümler sayesinde bu sapmaları milisaniye düzeyinde tespit edebiliyor. Özellikle GPS sistemlerinin doğru çalışabilmesi için bu hassaslık hayati önemde. Örneğin, 1,33 milisaniyelik sapma ekvator düzeyinde yaklaşık 62 santimetrelik konum hatasına neden olabiliyor.
DÜNYA’NIN DÖNÜŞ HIZINI NELER ETKİLİYOR?
Dünya'nın günlük dönüş süresi; atmosferdeki rüzgârlar, okyanus akıntıları, magma hareketleri ve Ay'ın kütleçekimi gibi birçok etkene bağlı olarak değişkenlik gösteriyor. Özellikle kuzey yarımküre yaz aylarında rüzgârlar yavaşladığı için, yaz günleri her yılın en kısa günleri olabiliyor.
Bunun yanı sıra, Ay da uzun vadede Dünya’nın dönüşünü yavaşlatıyor. Ay’ın çekim gücüyle okyanuslarda oluşan gelgitler, Dünya'nın dönüşünü frenliyor. Bu yavaşlama, Ay'ın Dünya'dan her yıl 3,8 cm uzaklaşmasına da neden oluyor.
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE: DÖNÜŞ HIZI NASIL DEĞİŞTİ?
Jeolojik zaman diliminde bakıldığında, Dünya’nın dönüşü giderek yavaşladı. 2,5 milyar yıl önce bir gün sadece 17 saat sürerken, bugün 24 saate ulaştı. 1973’ten 2020’ye kadar da her yıl milisaniyelik düzeyde yavaşlamalar kaydedildi ve bu farklar “artık saniyeler”le telafi edildi.
Ancak 2020’den itibaren bu eğilim tersine döndü. Dünya her yıl biraz daha hızlı dönmeye başladı. Bilim insanlarına göre bu değişim, muhtemelen çekirdek ile manto arasında gerçekleşen açısal momentum alışverişinden kaynaklanıyor.
GÜNÜN UZUNLUĞU NEDEN DEĞİŞİR?
Dünya’nın yaz aylarında daha hızlı dönmesi, atmosferik koşullarla doğrudan ilişkili. Ancak işin içinde yalnızca hava değil, okyanus akıntılarının mevsimsel değişimi, Ay’ın Dünya etrafındaki konumu ve buzulların erimesiyle kütlenin ekvatora doğru kayması da var.
Tıpkı kollarını açan bir balerinin dönüş hızının yavaşlaması gibi, kutuplardan ekvatora kayan kütle de Dünya’nın dönüşünü yavaşlatıyor. Bu yüzden iklim değişikliği ve buzulların erimesi, uzun vadede Dünya'nın dönüşünü etkiliyor.
ZAMANIN HASSASLIĞI: QUASARLAR VE ATOM SAATLERİ
Dünya’nın gerçek dönüş süresi, milyarlarca ışık yılı uzaklıktaki “quasar” adı verilen süper parlak gök cisimlerine göre ölçülüyor. Bu sabit referans noktaları sayesinde Dünya’nın dönüşündeki en küçük sapmalar bile fark edilebiliyor.
Bu veriler, bilgisayar modelleriyle birleştirilerek hangi günlerin daha kısa ya da uzun süreceği önceden tahmin edilebiliyor. Böylece GPS gibi sistemler bu farklara göre ayarlanarak konum doğruluğu sağlanıyor.
