Binlerce yıldır insanlığı etkileyen tifo, günümüzde gelişmiş ülkelerde pek sık görülmese de küresel ölçekte hâlâ ciddi bir sağlık tehdidi olmaya devam ediyor. Üstelik artık daha da tehlikeli: Tifoya neden olan bakterilerin antibiyotiklere karşı direnç kazandığı ve bu dirençli türlerin hızla yayıldığı açıklandı.
2022 yılında yayımlanan bir araştırmaya göre, tifo etkeni olan Salmonella enterica serovar Typhi (S. Typhi) bakterisi, “yaygın ilaç direnci” (XDR) geliştirdi. Bu durum, enfeksiyonla mücadelede en etkili yöntem olan antibiyotiklerin işlevsiz hale gelmesine neden oluyor.
BÜYÜK TEHLİKE: AZİTROMİSİNE DE DİRENÇ GELİYOR
Araştırmacılar, 2014-2019 yılları arasında Nepal, Bangladeş, Pakistan ve Hindistan’da toplanan 3.489 tifo örneğinin genetik dizilimini inceledi. Sonuçlar endişe verici: XDR Typhi sadece ampisilin, kloramfenikol ve trimetoprim gibi eski antibiyotiklere değil; aynı zamanda florokinolonlar ve üçüncü nesil sefalosporinlere karşı da direnç gösteriyor.
Şu anda geriye yalnızca bir oral antibiyotik kaldı: azitromisin. Ancak araştırma, bu antibiyotiğe karşı direnç geliştiren genetik mutasyonların da yayıldığını gösteriyor. Bu mutasyonlar, XDR türleriyle birleşirse, tüm oral tedavi seçeneklerinin etkisiz hale gelmesi gündeme gelecek.
TİFO VAKALARI KÜRESEL YAYILIMDA
Çoğu XDR tifo vakası Güney Asya’dan kaynaklansa da 1990’dan bu yana 200'e yakın uluslararası yayılım tespit edildi. Bu süper tifo bakterileri, Güneydoğu Asya ile Doğu ve Güney Afrika'nın yanı sıra İngiltere, ABD ve Kanada gibi gelişmiş ülkelere de ulaştı.
Stanford Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalık uzmanı Dr. Jason Andrews, “Dirençli S. Typhi türlerinin bu kadar hızlı yayılması ciddi bir endişe kaynağı. Özellikle yüksek risk altındaki ülkelerde önleyici tedbirlerin acilen genişletilmesi gerekiyor,” açıklamasında bulundu.
AŞILAR HAYAT KURTARABİLİR
Tedavi edilmediğinde tifonun ölüm oranı %20’ye kadar çıkabiliyor. Yılda yaklaşık 11 milyon tifo vakası görülüyor. Uzmanlara göre, tifo konjuge aşıları (TCV) bu tabloyu tersine çevirebilir. Ancak bu aşıların küresel çapta erişilebilir hale getirilmesi büyük önem taşıyor.
Pakistan, dünyada tifoya karşı rutin aşılamayı başlatan ilk ülke oldu. Sağlık uzmanları, diğer ülkelerin de bu modeli örnek alması gerektiğini söylüyor. Hindistan'da yapılan bir araştırmaya göre, kentsel bölgelerde çocukların aşılanması durumunda tifo vakalarının ve ölümlerinin %36’sı önlenebilir.
KÜRESEL SAĞLIK KRİZİ KAPIDA OLABİLİR
Antibiyotik direnci, HIV/AIDS ve sıtma gibi hastalıklardan daha fazla ölüme yol açıyor. Aşılar, bu direncin neden olduğu sağlık krizlerini önlemede elimizdeki en etkili araçlardan biri olarak görülüyor.
Bilim insanları, yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi ve mevcut aşıların yaygınlaştırılması için zaman kaybetmeden harekete geçilmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde dünya, kontrol altına alınması güç bir salgınla karşı karşıya kalabilir.
