Genç yıldızların etrafını saran toz ve gazdan oluşan protoplanet diskleri, gezegen oluşumunun temelini oluşturur. Ancak bu diskler, yıldızın yaydığı enerjinin etkisiyle zamanla dağılır. Astronomlar, bu dağılma süreci tamamlandıktan sonra kalan sistemleri inceleyerek doğrudan gezegen görüntüleme fırsatları yakalayabiliyor. Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) ait Çok Büyük Teleskop (VLT) ve SPHERE adlı gelişmiş gözlem cihazı sayesinde, HD 135344 adlı ikili yıldız sisteminde dev bir genç gezegen ilk kez doğrudan görüntülendi.
YILDIZIN TOZU TEMİZLENDİ, GEZEGEN ORTAYA ÇIKTI
HD 135344 AB sistemi, Dünya’dan yaklaşık 440 ışık yılı uzaklıkta yer alıyor. A ve B bileşenlerinden oluşan bu sistemde, A tipi ana kol yıldızı olan birincil yıldız, protoplanet diskini tamamen dağıtmış durumda. Öte yandan F tipi yıldız olan ikincil bileşenin diski hâlâ varlığını sürdürüyor ve gezegen oluşumu devam ediyor. Bu kontrast sayesinde, birincil yıldız artık tozla örtülmediği için, çevresindeki gezegenler doğrudan gözlemlenebilir hale geldi.
HD 135344 Ab: 10 JÜPİTER KÜTLESİNDE, 12 MİLYON YAŞINDA
Yapılan dört yıllık gözlemler sonunda, HD 135344 A’nın etrafında dolanan dev bir gezegen keşfedildi. Yaklaşık 10 Jüpiter kütlesine sahip olan HD 135344 Ab, yıldızından 15-20 astronomik birim uzaklıkta dönüyor. Orta-L spektral tipine sahip bu gezegenin, kahverengi cüce ile dev gaz gezegeni arasında bir sınıfa girdiği düşünülüyor.
GEZEGEN Mİ, YILDIZ MI DERKEN GÖZLEM ŞANSI YAKALANDI
İlk gözlemlerde bu cisim bir arka plan yıldızı sanıldı. Ancak VLT’nin hassas ölçüm kabiliyeti sayesinde, cisim ile yıldızın birlikte hareket ettiği tespit edildi ve bunun bir gezegen olduğu netleşti. Gezegenin şu anki konumu, teleskopla görüntülenmesi için çok uygun bir açıdaydı. Araştırmanın baş yazarı Tomas Stolker, “Bir miktar da şanslıydık, çünkü gezegenin yıldızla yaptığı açı çok küçülmek üzere. Biraz daha geç olsaydı SPHERE ile göremezdik,” diyor.
GEZEGEN KAR TANESİ SINIRI ETRAFINDA OLUŞMUŞ OLABİLİR
Bilim insanları, HD 135344 Ab’nin “kar tanesi sınırı” (snow line) denilen bölgede oluştuğunu düşünüyor. Bu bölge, su, metan ve amonyak gibi uçucu maddelerin katı hale geçtiği ve gezegen oluşumu için ideal koşulların oluştuğu yer olarak kabul ediliyor.
GAIA VE ELT GELECEĞİN KEŞİFLERİNİ ŞEKİLLENDİRECEK
Araştırma, doğrudan gezegen görüntülemenin ne kadar zor olduğunu da bir kez daha gösterdi. ESA’nın Gaia uzay teleskobunun 2026’da yayımlanacak dördüncü veri setiyle, benzer genç dev gezegenlerin keşfi daha da kolaylaşabilir. 2029’da devreye girecek olan Aşırı Büyük Teleskop (ELT) ise, bu tür gezegenlerin atmosferlerini ve bileşimlerini detaylı şekilde analiz edebilecek.
