On yıllardır hem denizcilerin hem de bilim insanlarının ilgisini çeken “haydut dalgalar”, okyanusun ortasında aniden beliren dev, tekil dalgalardır. Bu gizemli devler genellikle bir dakikadan kısa sürer, ardından kaybolur. Yükseklikleri 20 metreyi (65 ft) bulabilir, çevredeki dalgalardan iki kat daha büyük olabilirler. Bir zamanlar denizcilik efsanesi olarak görülen haydut dalgalar, artık dünyanın pek çok yerinde gözlemleniyor. Güçleri ve boyutları nedeniyle gemiler ile deniz üstü yapılar için ciddi tehlike oluşturabiliyorlar.
Nature Scientific Reports’ta yayımlanan yeni bir çalışmada, uluslararası bir araştırma ekibi bu dev dalgaların oluşumunu incelemek için şimdiye kadarki en kapsamlı veri setini kullandı. Araştırma, Kuzey Denizi’ndeki Ekofisk petrol platformundan 2003–2020 arasında toplanan 18 yıllık yüksek frekanslı lazer ölçümlerini analiz etti.
Toplam 27.500 farklı deniz durumu incelendi. Bulgular, haydut dalgaların yalnızca “olağanüstü tesadüfler” olmadığını, denizin doğal yasaları çerçevesinde oluştuğunu ortaya koydu.
Eskiden bu dalgaların oluşumunu açıklamak için öne sürülen “modülasyonel kararsızlık” teorisinin, açık deniz koşullarında yetersiz kaldığı görüldü. Araştırmaya göre gerçek okyanuslarda bu dalgalar çoğunlukla “yapıcı girişim” (constructive interference) yoluyla oluşuyor. Yani birden fazla dalga tepesi aynı anda üst üste geldiğinde, tek ve dev bir dalga meydana geliyor.
Bu tür dalgalar kısa sürede yükselip alçalıyor ve “yarı-deterministik” olarak adlandırılan, tanınabilir ama içinde biraz rastgelelik barındıran bir örüntüyü takip ediyor. Teorik olarak bu durum sonsuz yükseklikte dalgalar doğurabilir, ancak gerçekte dalgalar kırılarak enerjilerini kaybediyor.
Araştırmacılar, haydut dalgaların “dalga grubu imzası” taşıdığını, bu imzaların dalganın nasıl oluştuğunu ortaya çıkarabildiğini belirtiyor. 24 Kasım 2023’te Kuzey Denizi’nde kaydedilen 17 metrelik dev dalga da bu şekilde analiz edildi ve küçük dalgaların üst üste binerek dev bir dalgaya dönüştüğü doğrulandı.
Bu yeni bulgular, gemi ve platform tasarımlarının daha güvenli hale gelmesine ve risklerin daha iyi tahmin edilmesine katkı sağlayabilir.
