“Eleştiri” sözcüğünün negatif değil, nötr (tarafsız/yansız) bir sözcük olduğunu unutmayalım. Onun için eleştirilerimizi yaparken şunları hatırlamakta fayda var.
Eleştirimiz geçerli olmalıdır. Geçerli bir eleştiri yapabilmek için, eleştirdiğimiz şey her neyse (olay, fikir, süreç, ürün, vs.) onunla ilgili bilgi sahibi olmalıyız.
Eleştirimiz mantıklı olmalı ve öneriler içermelidir. Bir iş, ürün veya fikir asla tamamen kötü veya tamamen iyi olamaz. Mutlaka artıları, eksileriyle değerlendirilmelidir. Tamamen olumsuzluklar içerse de niyet iyi olabilir, yaklaşım iyi olabilir. Benzer şekilde, bir insan harika düşünülmüş bir fikri sunmakta, ifade etmekte, duygularını aktarmakta beceri geliştiremediği için doğru bir şekilde aktarıyor olabilir. Eleştiriyi dinlemeli, mantıklı olan, haklılık içeren öneriler değerlendirilmelidir.
Eleştirilerimiz iyi niyet taşımalıdır. Eleştiri yaparken savaş cephesinde göğüs göğseymiş gibi düşmanca olmamalı, dostluk ve iyi niyet içermelidir. Eleştiri, çoğunlukla saldırganlığı beraberinde getirir. Çünkü “eleştirebiliyor olmak”, üstünlük iması içerir ve eleştirinin hedefinde olan kişiyi savunma pozisyonuna sokar. Bunu kırmanın en iyi yolu, suçlayıcı ve yerici bir şekilde değil, sakinliği koruyacak bir şekilde yapılmasıdır.
Eleştiri zamanlı olmalıdır. Eleştirinizde haklı olabilirsiniz ancak eleştirinizin zamanlaması çok önemlidir. Aslında eleştirinizin zamanlaması niyetinizin iyimi, kötümü olduğa dair de kanat oluşturabilecek kadar önem arz etmektedir. Eleştirinin ne zaman yapılacağı iyi kollanmalı, muhatabın bu eleştiriyi en iyi değerlendirebileceği zaman beklenmelidir.
Eleştiri açık ve net olmalıdır. Eleştiri muğlâk veya gizemli olmamalıdır; zira eleştirinin amacı, eleştirilen kişinin eleştirmeni anlaması veya çözmesi değil, eleştirmenin yapıcı fikirlerini eksiksiz bir şekilde ürün/fikir sahibine aktarabilmesidir. Bu nedenle bir konu hakkında eleştiri geliştiriyorsanız, tamamen berrak, açık ve net olmalıdır. Bir eleştiri eğer ki gizem içeriyorsa, sivri dillilik yapmaya, can yakmaya, zekâ şovuna dönmeye meyilliyse, bilin ki bu yapıcı bir eleştiri olmaktan uzaktır. Eğer eleştiriniz muhataplarınızın çoğunluğu tarafından anlaşılmıyorsa, muhtemelen eleştiriniz açık/anlaşılır değildir. Eleştiri kafa karıştırmak değildir. Tam tersi eleştiri açıklık getirmektir.
Eleştiri detaylı olmalıdır. Yapıcı eleştiri detay gerektirir. Bunun sebebi, yapıcı bir eleştirinin iyi düşünülmüş ve mantık süzgecinden geçirilmiş bir eleştiri olması gerektiğidir. Eğer ki söz alarak bir konuyu eleştirmeye karar vermişseniz; eleştirdiğiniz olay, ürün veya fikrin detaylarını çok iyi bilmelisiniz. Bu durumda, eleştirinizin yüzeysel olmasının herhangi bir yolu yoktur. Mutlaka detaylı ve iyi analiz edilmiş olmalıdır.
