09.08.2016 tarihinde yürürlüğe giren 6728 sayılı Kanunun 63. maddesi ile 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesi değiştirilmiştir.
Karşılıksız çek şikâyet süresi, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıldır. Kanun koyucu karşılıksız çek suçunun takibini şikâyete bağlı tutmuştur.
İcra ve İflas Kanunu m.347’de öngörülen üç aylık karşılıksız çek şikayet süresi; şikayet hakkına sahip olan kişinin karşılıksız çek düzenleme suçunun işlendiğini öğrendiği tarihten itibaren başlayacak, ancak bu süre her durumda suça konu eylemin işlendiği tarihten itibaren bir yılı geçemeyecektir.
Çekte yazılı bulunan düzenleme tarihine göre yasal ibraz süresi içinde ibraz edilen çekin ödenmesi; fakat karşılığının bulunmaması halinde de “karşılıksızdır” işlemine tabi tutulması gerekmektedir.
Çek karşılığını banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi çek hesabının sahibi olan kişidir.
Karşılıksız çek bulundurma cezası
Şirketlerde çeki imzalayan değil, düzenleme tarihine göre karşılığını bankada bulundurmak zorunda olan kişi hakkında ceza sorumluluğu doğacaktır. Örneğin çekin düzenlendiği sırada şirketin yetkilisi (A) iken, düzenleme tarihine göre ödenme süresi geldiğinde şirket yetkilisi olan (A) herhangi bir nedenle görevi bırakmış ve şirket yetkilisi (B) olmuş ise ve bu sırada yani çekin ödenmesi sırasında çekin karşılığı bankada hazır bulundurulamamış ise bu durumda ceza sorumluluğu çeki imzalayan (A) hakkında değil, çekin karşılığının ödenmediği tarihte şirket yetkilisi olan (B) yönünden doğacaktır.
Şikâyete konu her bir karşılıksız çekle ilgili olarak 1500 güne kadar adli para cezası hükmolunur. Fakat bu adli para cezası çekin karşılıksız çıkan miktarı, faizi (düzenleme tarihinden itibaren işletilecek 3095 S.K.’na göre temerrüt faizi), takip ve yargılama giderleri toplamından az olamaz.
Karşılıksız çek cezasından kurtulmanın yolu var mı?
Karşılıksız çekin cezasından kurtulmak isteyen sanık çekte yazan miktarı, faizini, takip ve yargılama giderlerini ödemek zorundadır.
Karşılıksız çek suçu ile ilgili olarak 62 madde ile düzenlenen 4591 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesinin 10. fıkrasına göre suç nedeniyle ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmayacaktır. İcra Mahkemesi’nin vereceği karar adli para cezası olacağından ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na göre adli para cezalarının ertelenmesi mümkün olmadığından ertelemeye ilişkin hükümler de uygulanmayacaktır. Ayrıca, adli para cezalarının infazı ancak nakden mümkün olacak ödenmemesi halinde kamuya yararlı işte çalışma kararı verilemeyecek doğrudan hapis cezasına çevrilecektir.
Mahkeme karşılıksız çek keşide edilmesi halinde karşılıksız çek keşide edenler hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin bilgiler, güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezi’ne elektronik ortamda bildirilir. Hakkında çek hesabı açma yasağı kararı verilen kişiler, Risk Merkezi tarafından bankalara bildirilir. Bu bildirimler ile bankalara yapılacak duyurulara ilişkin esas ve usuller, Adalet Bakanlığı’nın uygun görüşü alınarak Risk Merkezi tarafından belirlenir.
Mahkeme sadece hüküm kısmında değil, artık yargılama sırasında da “koruma tedbiri” olarak yasak kararı verebilir ve bu kararı “re’sen” verir.
Yasak kararı, çek hesabı gerçek kişi veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çek sermaye şirketi adına düzenlenmişse ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen yetkilileri hakkında uygulanır.
