Dünyanın en çok kazanan yönetmenlerinden olan James Cameron’ın, yirmi yıla yakın bir süredir ilmek ilmek işlediği Avatar evreninin üçüncü halkası olan, yılın en çok beklenen sinema olayı Avatar: Fire and Ash beyazperdede. Bilindik masalsı tondan biraz daha sıyrılan, doğanın ve ruhun çok daha karanlık, vahşi ve uzlaşmaz köşelerine sapan, serinin önceki halkalarında olduğu gibi teknolojik yenilikleri yalnızca bir gösteri unsuru olarak değil, anlatının temel unsuru olarak kullanan film, yönetmenin görsel dehasını bir kez daha kanıtlıyor. Pandora evrenini bu kez daha sert ve tematik olarak ateş ve yıkım ekseninde genişleten film, görsel ihtişamıyla ve 3D teknolojisinin sunduğu kusursuz derinlikle, sinema salonunu bir deneyim mekânına dönüştürüyor.
Okyanusun huzurlu maviliğinden kopup Pandora’nın volkanik cehennemine sürüklenen Sully ailesinin hayatta kalma mücadelesini merkezine alan hikâye, oğulları Neteyam’ın ölümünün ardından Jake Sully ve Neytiri’nin yas sürecinin devam ettiği bir dönemde açılıyor. Gezegendeki dengeler yeniden kurulmaya çalışılırken, insanlar ve Na’vi dünyası arasındaki çatışma yeni bir boyut kazanmış durumda. Pandora’nın o bildik ‘doğayla uyum’ felsefesi bu kez sert bir kırılma yaşıyor; zira karşıdaki tehdit artık sadece dışarıdan gelen ‘Gökyüzü İnsanları’ değil, bizzat Na’vi halkının içinde yaşayan, öfke ve intikamla beslenen ‘Kül İnsanları’. Jake ve ailesinin bu yeni klanla karşılaşmasını, eski düşmanların yeniden sahneye çıkmasını ve Pandora’nın geleceğini belirleyecek daha geniş çaplı bir savaşı konu edinen filmde; Kül İnsanları’nın lideri, yeni antagonist Varang ile Albay Quaritch ittifak kurarak Pandora'nın geleneksel Na'vi düzenine meydan okuyor. Ateşle, külle ve yıkımla iç içe geçmiş bu topluluk üzerinden Pandora mitolojisini mutlak iyi ve mutlak kötü ikileminden çıkarıp, gri alanların da yer aldığı bir zemine oturtan Cameron daha çetin ve daha karanlık bir atmosfer sunuyor.
Odağını sadece bir dış istilaya karşı verilen fiziksel savunmadan, Na'vi halkının kendi içindeki kültürel ve ideolojik bölünmelere kaydırarak Pandora evrenine farklı bir derinlik kazandıran Avatar: Fire and Ash'in senaryo matematiği, serinin önceki halkalarındaki o keskin iyi-kötü karşıtlığını yıkarak hikâyeyi çok daha katmanlı bir düzleme taşıyan nitelikte. Kül İnsanları üzerinden kurgulanan yıkıcı atmosfer, senaryonun dramatik ağırlığını artırırken; Jake’in liderlik sorumluluğu ile babalık içgüdüleri arasındaki sıkışmışlığı, metnin bütününe sinen varoluşsal bir sancıyla somutlaşıyor. İzleyiciye sadece bir olay örgüsü sunmakla yetinmeyen; Pandora’daki her ateşin bir bedeli, her külün ise bir geçmişi olduğunu anlatan felsefi bir alt metne sahip senaryodaki diyalogların ise yer yer görsel ihtişamın gölgesinde kaldığı hissediliyor. Tüm bunların yanında Sully ailesinin yas süreci ve Quaritch'in intikamı gibi meseleler, serinin dinamiklerini genişletse dahi film, selefi The Way of Water'ın ikinci yarısı duygusu yaratmaktan kurtulamadığı gibi finali de yine The Way of Water'ın finaliyle çok benzer.
Teknik açıdan bakıldığında, çağdaş ana akım sinemada hala Cameron’ın neden ayrı bir yerde durduğunu güçlü biçimde hatırlatan yapımda görsel efektler artık bir mühendislik harikası olmaktan çıkıp salt bir dijital sanat eserine dönüşmüş durumda. Filmin başında iki buçuk dakikalık bir video yayınlayarak, yapay zekâ kullanılmadığının, sahnelerin ne kadar büyük emekle çekildiğinin, oyuncu performanslarının projede ne kadar önemli olduğunun altını çizen yönetmen, yüksek kare hızını seçici ve bilinçli kullanımıyla dikkat çekiyor. 3D olarak perdeye çıkan yapımın aksiyon sahnelerinde hareketlerin akıcılığı ve mekânsal derinlik hissi belirgin biçimde artarken, dramatik sahnelerde ise klasik sinema temposuna daha yakın bir ritim tutturulmuş gözüküyor. Bu denge de izleyicinin gözünü yormadan üç boyutlu algıyı güçlendiren bir sinema dili yaratıyor. İkinci filmde olduğu gibi suyun çarpıcı görselliğini kullanmaya devam ederken bu kez sinematografisine ateşin ve dumanın dokusunu da ekleyen Cameron’ın teknik mükemmeliyetçiliği, filmin duygusal yükünü gölgelemekten çok, destekliyor. İkranlarla yapılan hava akınları, devasa tulkunların savaşı, Kül İnsanları'nın ateş ritüelleri ile birleşerek yüksek tempolu hareketli kamera kullanımını gerektirirken; karakterlerin içsel dalgalanmalarını dışa vuran görsel ritim, Kül İnsanları'nın yaşadığı coğrafyanın kasvetli atmosferi ve sertliğiyle kontrast yaratmayı başarıyor. Işığın doğru kullanımı da eklenince, Pandora’nın sadece cennetten bir köşe değil, aynı zamanda yıkımın merkezi de olabileceğini sert bir şekilde gösteriyor. Ayrıca, anlatıyla arasındaki ilişki her sahnede eşit derecede güçlü olmasa da filmin müzikal dokusu, serinin önceki filmlerini aratmayan, ateş ve yıkım temalarını destekleyen ritmik çeşitlilikte.
Teknik görkeminin yanı sıra performans yakalama teknolojisinin sınırlarını zorlayan Avatar: Fire and Ash, oyuncu kadrosuyla, dijital piksellerin ardındaki insani duyguları perdeye taşıma konusunda çıtayı daha da yükseltiyor. İlk iki filmde de başrolde yer alan Sam Worthington, ‘Jake Sully’nin artık sadece bir savaşçı değil, kabilesinin ve ailesinin kaderini omuzlarında taşıyan yorgun lider ‘Toruk Makto’yu yine başarılı bir şekilde yansıtıyor. Serinin duygusal omurgası olmayı sürdüren Zoe Saldana da ‘Neytiri’ karakterinin vahşi sadakati ile bir annenin korumacı içgüdüsü arasındaki ince çizgide performans sergiliyor. Kül İnsanları’nın lideri ‘Varang’ rolüyle filme dâhil olan Oona Chaplin, hikâyeye ihtiyaç duyulan o tekinsiz, öfke dolu ve karizmatik cadı enerjisini enjekte ediyor. Daha önce Taboo ve Game of Thrones dizileriyle adını duyuran aktrisin, sinemanın dehası Charlie Chaplin’in torunu olduğunu hatırlatmakta fayda var. Ayrıca Sigourney Weaver’ın ‘Kiri’, Kate Winslet’ın ‘Ronal’ ve Stephen Lang’in ‘Albay Quaritch’ rollerindeki kolektif performans gücü, oyuncuların sadece birer dijital figür değil, yaşayan ve acı çeken ruhlar olduğunu kanıtlar nitelikte.
Ezcümle; iki yüz dakikalık aşırı uzun süreye sahip, selefi The Way of Water’ın hikâyesiyle olan benzerlikleri nedeniyle izleyiciye deja-vu yaşatan Avatar: Fire and Ash, kusursuz bir devam filmi olmasa da Cameron'ın vizyoner sinemacılığını bir kez daha kanıtlayan, görsel olarak büyüleyici bir epik yapım. Aksiyonun yoğunluğu, yeni klanların dünyası, başarılı oyuncu performansları ve teknik mükemmellikle izleyiciyi Pandora'ya yeniden çeken film, blockbuster sinemasının zirvesini temsil etmeye devam edecek gibi gözüküyor. Gelecekte, Pandora evreninde yaşanacak daha birçok savaşa zemin hazırlayarak serinin gelecek yapımlarına da göz kırpan Avatar: Fire and Ash, ateşin karşısında tek bir ağaç değil, bir orman olmak gerektiğini; yoksa geriye sadece bireysel küllerin kalacağını hatırlatıyor.
