Nefis yerel özellikteki kahvaltısı, şifa dolu otlu peyniri, lezzetli kelodoşu ve daha birçok coğrafi işaret tescilli yemeğiyle Van, adeta yöresel lezzetlerin adresi bir ilimiz diyebilirim.

Geçen hafta Van Gastrofest etkinliği dolayısıyla Van’daydım. İlk kez düzenlenen gastronomi festivali büyük bir ilgi gördü. 5 ülkeden ve Türkiye’den katılan yazarlar şefler, Van’a hayran kaldı. Bizi ağırlayan Van ilinin insanları da sıcak samimi ve misafirperverdi. Van Valisi Dr. Ozan Balcı’nın festivalin açılış konuşmasında dediği gibi: “Vanlı, misafir etmekten ziyade ağırlar, çünkü ağırlamak misafir etmekten çok önde gelir.” Ayrıca Van, ülkemizin en büyük gölüne, bu gölde yetişen nadide İnci Kefali balığına, tarihi ‘Akdamar Kilisesi’ne ve sadece bu yörede yaşayan ‘Van Kedisi’ne sahiptir.

1. Van Gastrofest

Bu yıl ilk kez yapılan festival, 1-3 Haziran 2022 tarihlerinde, İpekyolu ilçesindeki Van Müzesi ve Van Kalesi giriş alanında gerçekleştirildi. Van Büyükşehir Belediyesi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Doğu Anadolu Aşçılar ve Pastacılar Federasyonu ve Van Aşçılar ve Pastacılar Derneği tarafından organize edilen bu gastronomi etkinliğine Agafed Federasyonu ve Taşpakon Konfederasyonu da destek verdi. Çok başarılı geçen bu festivalde, Van Aşçılar Derneği Başkanı Nurullah Kaplan Şef, gerçekten çok çabaladı ve müthiş bir iş çıkardı. Uluslararası düzeyde gerçekleştirilen bu festivalde, binlerce yıllık Van kültürel mirasının, gelenek ve birikiminin bir sonucu olan Van yemek kültürü ve gastronomisi tanıtıldı. Lezzet dolu workshoplar yapıldı. Çokça yapılan söyleşilerde Van Gölü havzasında bulunan birçok endemik bitki türlerinin nasıl Van yemek kültürüne yansıdığı anlatıldı. Özetle bu festivalin amacının, Van ilinin kültürel değerlerinin ülke bazında yaygınlaştırılması ve turizm alanında yerel gastronomisiyle tercih edilen bir kent haline gelmesi gerektiği vurgulandı.

Van’da deneyimlediğim lezzetler

Festival alanında tadına baktığım birçok yerel lezzetin yansıra Gürpınar mahallesine bağlı Yol düştü köyünde Yüksel Amcanın evine konuk olduk ve çok lezzetli bir köy kahvaltısı yaptık. Köşemde yer verdiğim Van’daki bazı firmalardan biri olan ve şahane balıyla meşhur Müezzinoğlu Gıda’nın sahibi ibrahim Bey de 2 gün boyunca bizden hiç ayrılmadı. ‘Muradiye Şelalesi’, ‘Balık Bendi’ ve ‘Peynirciler Çarsısı’ gibi önemli ve görülecek noktaları bizzat kendi aracıyla gezdirdi. Evinde meşe közünde pişen çay eşliğinde mangalda ciğer pişirip ikram etti. Yine şehir merkezinde tantuni ve börek satışı yapan Mustafa Tunç Bey’i de ziyaret ettim ve nefis lezzetlerinden tattım. Vanlıların misafir ağırlamasını iliklerime kadar hissettim diyebilirim.

Van Gastrofest Etkinlikleri

Van Otlu Peynirin yapımını görmek için Görentaş Yaylası’na ve tarihi kiliseyi gezmek için de Akdamar Adası’na gittik. Festivalde üniversitelerarası, liselerarası ve şefler arasında Van yemek yarışmaları düzenlendi. Şemsettin Dizal - Keledoş, Hudaverdi Akgün-Amasra Salatası, Abidin Kutpınar - Sengeser, Rıdvan Yacan - Kavurmalı Erişte Aşı, Cengiz Gündüz-Van Kahvaltısı, Özgür Özyılmaz - Evelik Aşı, Erkan Yıldız -Dağ Otlarıyla Bulgur Pilavı. Eda Tuncel-Kavurmalı Ekşili, Saadet Güngör-Yağ Mantısı (Kayseri Yemeği), Fatoş Sağlam - Kürt Köftesi, Sevinç Mosevi - Kaşke Bademcan (İran Yemeği), Cüneyt Ateş Mastava Aşı (Diyarbakır Yemeği), Emrullah Erdem - İncesiye (Mardin Yemeği), Güneş Temel-Kiris (Hakkâri Yemeği) gibi workshoplar yapıldı.

Van Gastrofest Söyleşileri

  • Zeynep Kakınç, Gastronomi Kenti Olmak? Gastronomi Festivalleri Nicelik Mi? Pandemi Sonrasında Türkiye'de Gastronomi ve Ağırlama Sektörü,
  • Sahrap Soysal - Necla Çölemerik, Yöresel Olmadan Evrensel Olunamaz,
  • İlkay Gök, Yöresel Ürünlerimizin Gastronomideki Önemsenmeyen Değeri
  • Haldun Tüzel - Çağla Özer, Osmanlı Saray Mutfağı,
  • Nilhan Aras - İlhan Koçulu, Yerel Peynir Üretiminin Gastro Turizminde Yeri ve Önemi
  • Hasan Gündüz - Ahmet Karaman, Günümüzde Türk Mutfağı,
  • Eyüp Kemal Sevinç - Hüdaverdi Akgün - Nurullah Kaplan, STK'ların Türk Mutfağına katkıları ve Önemi
  • Halil İbrahim Güray - Erol Uslu - M. Nuri Bekiroğlu, Van'da Yemek Kültürü Üzerine Yapılan Çalışmalar,
  • Asuman Albayrak - Ali Geyik, Yemek Kitabı Yazma Hakkında İki Örnek,
  • Yusuf Konak - Emine Cihangir - Özlem Demirhan - Cengiz Gündüz, Van Kahvaltısı/Van Peyniri,
  • Kübra Sultan Yüzüncüyıl, Tarımla Dijitalleşme.
  • Saadet Güngör- Pelin Kıvrak, Neden Gastronomi Okumalıyım?
  • Merve Uzun İşeri - Fatoş Sağlam, Dünya Mutfağında Türk Mutfağının Önemi
  • Sefa Sabırlı, Glütensiz Beslenme
  • Necdet Takva - Cüneyt Ateş, Coğrafi İşaretlerin Türk Mutfağında Önemi

Van mutfağı

Doğu illerinden olan Van’ın kendine has bir mutfağı bulunuyor. Ancak kısmen de farklı mutfaklardan da etkilenmiş. Geçim kaynağı hayvancılık ve tarım olduğundan yemek kültürü de et ve sebze ağırlıklıdır. Van'da değişen yaşam şartları günümüz yemek kültürünü biraz farklılaştırmış da olsa keledoş ve otlu peynir gibi birçok geleneksel lezzet hala varlığını sürdürmektedir. Van mutfağında halkın kış mevsimi için hazırladığı en önemli besinler ise erişte ve peynirdir. Van ketesi, sengeser ve lavaş da öne çıkan hamur işi lezzetleri arasındadır. Bence Van denilince akla ilk gelen en önemli lezzet, yöresel Van kahvaltısıdır. Kahvaltıda otlu peynirin yansıra yöresel cacık, kavut, murtuğa ve Van çöreği gibi nefis ürünler de çok lezzetlidir. Yurt içi ve Yurt dışında epey ünlenmiş olan bu yerel Van Kahvaltısının, ilin İpek yolu güzergâhında olmasının doğal bir sonucu olarak ortaya çıktığı kabul ediliyor.

Yöresel otlu peynir

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde başta Van olmak üzere Siirt, Diyarbakır, Bitlis, Batman, Hakkâri gibi illerde üretilen otlu peynir, ham maddesi ve üretim tekniği ile orijinal özellikler taşıyan yerli ve yöresel bir peynir çeşidimizdir. C vitamini yönünden de dünyanın en zengin peyniri olma özelliğini taşır. Van yaylalarında yetişen koyunlardan elde edilen sütün, Van'a has otlarla buluşarak oluşan otlu peynir, besin değeri ve sahip olduğu lezzetiyle Van'ın vazgeçilmez tatlarındandır. Başlangıçta otlu peynirin bir hekim tarafından yöre halkının bazı hastalıklarını tedavi etmek amacıyla hazırlandığı rivayet edilir. Daha sonra halk, otlu peyniri benimsemiş ve bölgede yaşayanların neredeyse her öğün severek tükettiği bir ürün haline gelmiştir. Koyun sütü üretiminin nisan, mayıs ve haziran aylarında artması ve peynir yapımında kullanılan otların yetişmesinin de bu aylara rastlaması, otlu peynirin bahar mevsiminde üretilmesini zaruri kılıyor.

Van coğrafi işaret tescilli gastronomi ürünleri

Sizin için, Van lezzetlerinden Türk Patent kurumundan tescili alınmış veya başvurusu yapılmış ürünlerin listesini çıkardım.

Mahreç işareti tescilli, Van Keledoşu - 2017, Murtuğa - 2017, Van Kavut - 2018, Van Kahvaltısı - 2020, Van Pastası - 2021, Van Sengeseri - 2021, Tandırda Van İnci Kefali - 2022, Van Ayran Aşı - 2022

Menşe Adı işareti tescilli, Van Otlu Peyniri - 2018, Van Gül Reçeli - 2020, Erciş Üzümü - 2020, Çatak Cevizi - 2021, Bahçesaray Cevizi - 2022

Başvurusu yapılanlar

Mahreç işareti ile Van Acem Köftesi, Van Avanit Yemeği, Van Ayva Yemeği, Van Bostaniye Yemeği, Van Cacığı, Van Ciğer Köftesi, Van Ekşili Yemeği, Van Erişte Aşı, Van Erişte Pilavı, Van Eğdek Tatlısı, Van Helise Yemeği. Van Kabak Borani, Van Kavurmalı Cılbır, Van Kurut Aşı, Van Kürt Köftesi, Van Kıymalısı, Van Püşürük, Çorbası, Van Tandır Ekmeği, Van Taptapa Ekmeği, Van Tava Yemeği, Van Turşusu, Van Uşkunu (Yayla Muzu), Van Virik Çorbası, Van Çatal Tatlısı, Van Çöreği, Van Şile Yemeği.

Menşe Adı işareti ile Erciş Lahanası, Gevaş Fasulyesi, Sıhke Kavunu, Van Balı, Van Sirmosu.