Cambridge Sözlüğü, 2025 yılının kelimesini açıkladı: parasosyal.

Tanımı da oldukça çarpıcı: Bir kişinin, tanımadığı ünlü bir kişiyle, kitap, film, TV dizisi karakterleriyle veya yapay zekâ ile arasında kurduğu bağlantı.

Aslında bu tanım, sadece bir kelimeyi değil, içinde yaşadığımız çağın ruh hâlini tarif ediyor.

Çünkü bugün mesele sadece iletişim değil; kiminle, nasıl ve ne kadar “gerçek” bir bağ kurduğumuz.

Eskiden Hayranlıktı, Bugün Bağ

Parasosyal ilişki kavramı ilk ortaya atıldığında, bu kadar merkezî değildi.

Televizyondaki spikere aşinalık duymak, bir sanatçıyı uzaktan sevmek doğal kabul edilirdi.

Bugün ise tablo değişti.

Sosyal medya, bu ilişkiyi tek yönlü olmaktan çıkarıp “karşılıklıymış gibi” hissettiren bir yapıya dönüştürdü.

Yorumlar, canlı yayınlar, hikâyeler ve doğrudan hitap…

Tüm bunlar, izleyiciye özel bir bağ varmış hissi yaratıyor.

Sürekli Erişim, Sürekli Etki

Artık parasosyal ilişki haftada bir değil, günün her anında kuruluyor.

Sabah uyanırken, öğle arasında, gece yatmadan önce…

Fenomenler, içerik üreticileri ve dijital figürler sürekli hayatımızda.

Bu süreklilik, etkiyi de kalıcı hâle getiriyor.

İnsan, fark etmeden düşünce ve davranışlarını bu figürlere göre şekillendirmeye başlıyor.

Samimiyet Bir Stratejiye Dönüştü

Parasosyal bağların gücü, samimiyet hissinden geliyor.

Ancak bu samimiyet çoğu zaman doğallıktan değil, stratejiden besleniyor.

“Ben de sizin gibiyim” dili, özel hayat paylaşımları, dertleşir gibi konuşmalar…

Tüm bunlar güven inşa etmek için kullanılıyor.

İzleyici, bu ilişkiyi gerçek sanıyor; oysa ortada bilinçli olarak kurgulanmış bir iletişim var.

Otoritenin El Değiştirmesi

En kritik kırılma noktası burada başlıyor.

Parasosyal bağ, uzmanlık kavramını gölgede bırakıyor.

İnsanlar artık “bilen”e değil, “yakın hissettiren”e kulak veriyor.

Sağlık tavsiyeleri, yatırım önerileri, psikolojik yönlendirmeler bu yolla hızla yayılıyor.

Yanlış bilgi, doğruymuş gibi dolaşıma giriyor; çünkü onu söyleyen kişi “tanıdık”.

Fenomen Doktorlar, Fenomen Danışmanlar

Bugün her alanda bir “fenomen” var.

Fenomen yatırımcı, fenomen psikolog, fenomen hoca…

Parasosyal ilişki sayesinde bu kişiler, sorgulanmadan otorite kabul ediliyor.

Bu durum hem bireysel mağduriyetlere hem de toplumsal güven erozyonuna yol açıyor.

Bilim, uzmanlık ve etik geri plana itiliyor.

Kurmaca Karakterlerin Gerçek Etkisi

Cambridge tanımında dikkat çeken bir diğer unsur, dizi ve film karakterleri.

İnsanlar, kurmaca karakterlerle de parasosyal bağ kuruyor.

Onların değerleri, davranışları ve yaşam tarzları örnek alınıyor.

Özellikle gençler için bu etki oldukça güçlü.

Kurgu ile gerçek arasındaki sınır silindikçe, bu bağ daha da derinleşiyor.

Yapay Zekâ: Yeni Nesil Parasosyal Alan

Belki de çağın en kritik başlığı burası.

Yapay zekâ, kişiye özel yanıtlar üretiyor, yargılamıyor, her an ulaşılabilir.

Bu özellikler, insanlar için güçlü bir çekim alanı oluşturuyor.

Yapay zekâ ile kurulan parasosyal bağ, insanın anlaşılma ihtiyacına hitap ediyor.

Ancak burada unutulmaması gereken temel bir gerçek var: Yapay zekâ bir bilinç değil, bir algoritmadır.

Yalnızlığın Dijital Konforu

Parasosyal ilişkiler, yalnızlığı geçici olarak bastırır.

İnsan kendini kalabalıklar içinde hisseder. Ama bu kalabalık, gerçek bir topluluk değildir.

Gerçek ilişkiler emek ister, risk içerir, zaman alır.

Parasosyal bağ ise zahmetsizdir.

İşte bu yüzden caziptir.

Ama uzun vadede bireyi güçlendirmez, daha da kırılgan hâle getirir.

Toplumsal Sonuçlar: Sessiz Bir Kopuş

Bu bireysel tercihler bir araya geldiğinde toplumsal bir tablo ortaya çıkar.

İnsanlar aynı içerikleri izler ama birbirleriyle daha az konuşur.

Ortak gündemler vardır ama ortak bağlar zayıflar.

Toplum, görünürde çok bağlantılı ama derinde kopuk bir yapıya bürünür.

Neden 2025’in Kelimesi?

“Parasosyal”in yılın kelimesi seçilmesi bir tesadüf değil.

Bu kelime, bir teşhis olduğu kadar bir uyarıdır.

Kime neden güvendiğimizi, kimi gerçekten tanıdığımızı, hangi seslerin hayatımıza yön verdiğini sorgulamamızı ister.

Bir kelimeyle bir çağın fotoğrafını çeker.

Son Söz: Mesafe, Sağlıklı Bir İlişkidir

Her tanıdık yüz, dost değildir.

Her sıcak üslup, iyi niyetli değildir.

Ve her çok izlenen, doğruyu söylemez.

Parasosyal ilişkilerden tamamen kaçmak mümkün değil; ama onların farkında olmak mümkündür.

Belki de 2025’in kelimesi bize şunu hatırlatıyor: Gerçek bağlar, ekranın bu tarafında, karşılıklı ve sorumlulukla kurulur.

Mesafe bazen soğukluk değil, aklın ve sağduyunun gereğidir.